Dansta Ayakkabı Seçimi ve Ayak Sağlığı
İnsan vücudunda en büyük yükkü ayakalr çekmekte ve yürürken, koşarken ayağa binen yük iki - üç katına çıkmakta. Başka bir örnekle, gün içinde devamlı yüyyerek çalışan ve saatte 6 km hızla yürüyen bir insan, gün boyunca toplam bin ton yük basmaktadır.
Attığımı her adımda, ayağımız sadece bu denli büyük bir yük altında kalmamakta, aynı zamanda bu yük altında sürekli şekil değiştirmektedir. Esner, bükülür, düzelir, uzunluğu değişir, tabanın eni-boyu değişir, uzunlamasına ve enine kavisleri değişir. ayak bütün bu işleri yaparken, onu içine hapsettiğimiz ayakkabı, eğer bu işlerin yapılmasına katkı sağlamıyor, aksine engel oluyorsa, o zaman büyük bir sorunla karşı karşıyayız demektir.
Bayanların vazgeçemediği yüksek topuklu ayakkabılar bel, bacak ve ayak ağrısının başlıca sebebidir. Uygunsuz, yüksek topuklu ve dar ayakkabılar vücutta şekil bozukluklarına neden olmaktadır. Ayakların yanı sıra, normal yürüyüş ve vücudun genel biyomekaniğinin bozulması sonucu ayakta ağrı, şekil bozuklukları, diz ve belde zedelenme, bazaklar ve omurgada da aşınma ve şekil bozuklukları ortaya çıkar. Bunlara ilave olarak bacak arkasındaki kas ve bağların kısalmasına, bacak ön ve yan bağlar ile kasların gerilmesine ve zorlanmasına neden olur. Genellikle topuklu, sivro burunlu ayakkabı giyildiğinde veya ayağa göre dar ve küçük ayakkabı kullanımında zamanla gelişecek bir takım sorunlar olacağı muhakkak. Bunlardan bazıları:
Kallus (nasır) oluşumu:
Ayakkabıile ayak arasındaki sürtünme sebebiyle ayak derisi sertleşip, kalınlaşır ve nasır oluşur. Yüksek topuklu ayakkabı giyildiğinde ayak önce doğru kayar veya dar ayakkabı kullanıldığında ayakkabı belirli noktalara basınç uygular. Her iki sebep de nasıra yol açar. Daha çok parmak
altında veya parmak aralarında görülür. Ancak belirtmek gerekir ki ayakta 26 adet kemik vardır. Bazen metatarslardan biri çöker ve diğerlerinden daha alçak olduğundan yerle ilk o temas eder. Ve bütün ağırlığı o taşır. Bu nedenle nasır o bölgede oluşur.
Tırnak problemleri:
Yüksek topuklu ayakkabıda ayağın öne doru kaymasıyla, ayak parmakları da ayakkabının ucuna itilir. Parmaklar ve tırnak yatakları sürekli basınca maruz kalır. Bu da tırnaklarda şekil bozukluklarına, tırnak batmasına ve mantar oluşumuna neden olur.
Çekiç parmak:
Ayakkabının ucuna itilen parmaklar kıvrılır ve parmağın orta eklemi bükülerek, deformite (şekil bozukluğu) oluşur. Bu da ayakkabının üst
kısmına baskı sonucu ağrıya sebep olur. Sadece yüksek topuklu ayakkabı değil, ayağa küçük gelen ayakkabılar da çekiç parmak sebebidir.
Aşil tendon kısalığı:
Yüksek topuklu ayakkabı günlük hayatımızın vazgeçilmezi ise, bacağımızın arka tarafındaki kasların yeterince esnemesine izin
vermiyoruz demektir. Bu da kasları topuğa bağlayan tendonun, yani aşil tendonun,
zamanla kısalmasına sebep olur. Aşil tendonun görevi, topuğu yerden kaldırmaktır. Yüksek topuklu ayakkabıda bu görevi ayakkabının topuğu
yerine getirmektedir. Sürekli yüksek topuklu ayakkabı giymekle, kullanılmayan aşil tendon kısalır. Arada sırada düz ayakkabı giydiğimizde ise bu tendon gerileceğinden, ağrı ortaya çıkacaktır.
Ayak bileği incinmeleri.
Kullandığımız ayakkabıya göre, vücudumuzun ağırlık merkezi değişmektedir. Yüksek topuklu ayakkabı giyildiğinde ağırlık merkezi öne kayar. Yani parmak bölgesinde yoğunlaşır. Ağırlığın bütün ayakla değil de, sadece ayağın ön kısmıyla desteklenmesi sonucu denge çabuk bozulur, düşme,ayak burkulması ve ayak bileği incinmesi meydana gelir.
Bacak ağrısı:
Yüksek topuklu ayakkabılar, zaman içinde baldır kaslarında kısalmalara neden olur. Ağırlık merkezimiz de öne kaydığından, bacak kaslarında aşırı zorlanmalar oluşur ve ağrılar görülür.
Diz ağrısı:
Öne kayan ağırlık merkezi nedeniyle dizlere ilave yük biner. Bu da kendini önce dizlerde ağrı, sonra da ilerleyen zamanlarda kireçlenme (
kıkırdak kaplamanın aşınması) olarak gösterir.
Bel ağrısı:
Ağırlık merkezinin öne kayması belde ekstra kavislenmeye sebep olur. Kaslardaki bu aşırı gerginlik, omurgalar arası eklem ve disk dokusuna
gelen anormal basınç sonucu oluşur ve ağrı kaçınılmaz olur.
Nasır, çekiç parmak deformitesi ve tırnak batması ayakkabının şekli ile ortaya çıkar. Hallux valgus olarak adlandırılan, baş parmağın diğer parmakların altına doğru kayması ve iç tarak kemiğinde büyüme olarak karşımıza çıkan hastalıkta, sebep yanlış ayakkabı seçimi olmasa da, dar
ayakkabı modelleri ile hızlı bir ilerleme gösterir.
Günlük hayatta kullandığımız ayakkabı seçimi, yukarıda bahsettiğimiz sorunlar nedeniyle ne kadar önemliyse, özel aktivitelerde kullanacağımız
ayakkabıların seçimi çok daha önemlidir diyebiliriz. Özel aktivitelerde -spor, dans, vs - vücudumuzun belli kaslarına daha fazla yük biner. Özellikle
günlük hayattaki hareketlerimizde kullanmadığımız kaslar zorlanabilir. Bu amaçladır ki, koşu ayakkabıları, tenis ayakkabıları, basketbol ayakkabıları ve dans ayakkabılarının kendilerine has teknik özellikleri vardır. Koşu ayakkabıları, ayağın ön kısmına gelecek darbeleri karşılayacak şekilde,tenis ayakkabıları ise bileği destekleyip, ani dönüş ve duruşlara imkan verecek şekilde tasarlanır. Dans için ise, sadece dans etmek amacıyla
tasarlanmış iyi bir çift dans ayakkabısı edinmek şarttır. Peki iyi bir dans ayakkabısında ne gibi özellikler olmalı?
Her şeyden önce iyi bir dans ayakkabısı hafif olmalı. Kalın tabanlı, ağır ayakkabılar ile dans etmek, bacaklara aşırı yük bindirmek anlamına gelecektir.
Dans ayakkabıları esnek olmalıdır. Dans sırasında ayağımızla uyum içinde olmalı, ayağımızdan bağımsız bir eleman gibi ayak hareketlerini
kısıtlamamalıdır. Esnek olmayan ayakkabılar, ayak bağ ve eklemlerine aşırı yük bindirerek ağrıya neden olur. Çok önemli bir diğer özellik ise, dans sırasında yere uygulanan basınca karşılık verebilmeli. Böylelikle, bacaklardaki yükü hafifletmiş olacaktır. İyi bir dans ayakkabısının olmazsa olmazı ise, dengedir. Ani dönüşlerde, parmak ucunda yapılan hareketlerde veya daha basit dans adımlarında bile olsa, dansçı vücudun her an değişen ağırlık merkezini korumaya çalışırken, ona yardımcı olmalı, dengeyi bozmamalıdır.
Özellikle yüksek topuklu ayakkabılarda, yukarıda saydığımız sorunların ortaya çıkmaması açısından ve ayağın öne doğru gereğinden fazla kaymaması için topuk yerleşimi doğru olmalıdır. Dans türüne göre değişebilecek bir diğer özellik de bilekten kilitleme sistemi olmalı. Yani dans ayakkabılarıbilekten bağlanabilmelidir. Böylelikle, ayak öne doğru gitme eğiliminde olmayacak ve parmaklar daha rahat hareket edecektir.
Buraya kadar anlattıklarımız, bayan ayakkabılarına yönelikti. Erkek ayakkabılarında durum bu kadar endişe verici değil. Ayakkabıların topuk
yüksekliği, genelde bağcıklı ve yuvarlak burunlu olmaları ayak için çok daha iyi. Aynı şekilde dans ayakkabıları da topuk yükseklikleri en fazla
4- 5 cmcivarında olduklarından ve bağcıklı modellerden oluştuğundan, ayak sağlığı açısından sorun teşkil etmemekteler. Bayan dans ayakkabıları için belirttiğimiz denge, hafiflik, uygulanan basınca karşılık verebilme, esneklik, topuk yerleşimi, tabii ki erkek dans ayakkabıları için de geçerlidir.
Dans ayakkabıları mutlaka deneyerek alınmalı. Genelde günlük ayakkabı alırken yapılan hata sadece sağ ayağı deneyerek ayakkabıya karar
vermektir. Ancak, kişilerde iki ayağın boy ve eni aynı olmayabilir. Dans ayakkabılarınızı ayak numaranıza göre almak doğru değildir. Her firmanın numaralandırmasıfarklı olabileceği gibi, aynı firmanın modelleri arasında da numara farklılıkları olabilir.
Dans ayakkabınızı akşama doğru alın. Gün boyu ayaklarınıza yük bindiği için, akşam saatlerinde ayaklar şişer ve genişler. Dans sırasında da
ayakların farklı noktalarına basınç uygulanacak, ayaklar şişecektir. Yaşımız ilerledikçe ayak tabanlarında ortaya çıkan çökmeye bağlı olarak ayaklarımız uzar veya genişler. Bu durumda, ayak numaramızı belli zamanlarda kontrol etmemiz ve dans ayakkabımızı bu doğrultuda almamız daha
doğru olacaktır.
Dans ayakkabılarının yapısal özellikleri yanı sıra kullanılan malzemelerin kaliteli olması da çok önemlidir. Bunun yanı sır her
dans disiplininde farklı topuk yapısı ve materyali kullanılması önemlidir. Flamenko ayakkabılarında topuk tahta olmalıdır. Buna karşılık tango veya
latin dans ayakkabılarında veya standart salon danslarında kullanılan topuk materyalleri birbirinden farklıdır. Danstaki hareketlerin özellikleri, ayakkabı üretiminde materyali belirleyici en önemli özelliktir.
Zeynep Çetinkaya
Dans Dergisi 13.Sayı – Ocak 2007
Attığımı her adımda, ayağımız sadece bu denli büyük bir yük altında kalmamakta, aynı zamanda bu yük altında sürekli şekil değiştirmektedir. Esner, bükülür, düzelir, uzunluğu değişir, tabanın eni-boyu değişir, uzunlamasına ve enine kavisleri değişir. ayak bütün bu işleri yaparken, onu içine hapsettiğimiz ayakkabı, eğer bu işlerin yapılmasına katkı sağlamıyor, aksine engel oluyorsa, o zaman büyük bir sorunla karşı karşıyayız demektir.
Bayanların vazgeçemediği yüksek topuklu ayakkabılar bel, bacak ve ayak ağrısının başlıca sebebidir. Uygunsuz, yüksek topuklu ve dar ayakkabılar vücutta şekil bozukluklarına neden olmaktadır. Ayakların yanı sıra, normal yürüyüş ve vücudun genel biyomekaniğinin bozulması sonucu ayakta ağrı, şekil bozuklukları, diz ve belde zedelenme, bazaklar ve omurgada da aşınma ve şekil bozuklukları ortaya çıkar. Bunlara ilave olarak bacak arkasındaki kas ve bağların kısalmasına, bacak ön ve yan bağlar ile kasların gerilmesine ve zorlanmasına neden olur. Genellikle topuklu, sivro burunlu ayakkabı giyildiğinde veya ayağa göre dar ve küçük ayakkabı kullanımında zamanla gelişecek bir takım sorunlar olacağı muhakkak. Bunlardan bazıları:
Kallus (nasır) oluşumu:
Ayakkabıile ayak arasındaki sürtünme sebebiyle ayak derisi sertleşip, kalınlaşır ve nasır oluşur. Yüksek topuklu ayakkabı giyildiğinde ayak önce doğru kayar veya dar ayakkabı kullanıldığında ayakkabı belirli noktalara basınç uygular. Her iki sebep de nasıra yol açar. Daha çok parmak
altında veya parmak aralarında görülür. Ancak belirtmek gerekir ki ayakta 26 adet kemik vardır. Bazen metatarslardan biri çöker ve diğerlerinden daha alçak olduğundan yerle ilk o temas eder. Ve bütün ağırlığı o taşır. Bu nedenle nasır o bölgede oluşur.
Tırnak problemleri:
Yüksek topuklu ayakkabıda ayağın öne doru kaymasıyla, ayak parmakları da ayakkabının ucuna itilir. Parmaklar ve tırnak yatakları sürekli basınca maruz kalır. Bu da tırnaklarda şekil bozukluklarına, tırnak batmasına ve mantar oluşumuna neden olur.
Çekiç parmak:
Ayakkabının ucuna itilen parmaklar kıvrılır ve parmağın orta eklemi bükülerek, deformite (şekil bozukluğu) oluşur. Bu da ayakkabının üst
kısmına baskı sonucu ağrıya sebep olur. Sadece yüksek topuklu ayakkabı değil, ayağa küçük gelen ayakkabılar da çekiç parmak sebebidir.
Aşil tendon kısalığı:
Yüksek topuklu ayakkabı günlük hayatımızın vazgeçilmezi ise, bacağımızın arka tarafındaki kasların yeterince esnemesine izin
vermiyoruz demektir. Bu da kasları topuğa bağlayan tendonun, yani aşil tendonun,
zamanla kısalmasına sebep olur. Aşil tendonun görevi, topuğu yerden kaldırmaktır. Yüksek topuklu ayakkabıda bu görevi ayakkabının topuğu
yerine getirmektedir. Sürekli yüksek topuklu ayakkabı giymekle, kullanılmayan aşil tendon kısalır. Arada sırada düz ayakkabı giydiğimizde ise bu tendon gerileceğinden, ağrı ortaya çıkacaktır.
Ayak bileği incinmeleri.
Kullandığımız ayakkabıya göre, vücudumuzun ağırlık merkezi değişmektedir. Yüksek topuklu ayakkabı giyildiğinde ağırlık merkezi öne kayar. Yani parmak bölgesinde yoğunlaşır. Ağırlığın bütün ayakla değil de, sadece ayağın ön kısmıyla desteklenmesi sonucu denge çabuk bozulur, düşme,ayak burkulması ve ayak bileği incinmesi meydana gelir.
Bacak ağrısı:
Yüksek topuklu ayakkabılar, zaman içinde baldır kaslarında kısalmalara neden olur. Ağırlık merkezimiz de öne kaydığından, bacak kaslarında aşırı zorlanmalar oluşur ve ağrılar görülür.
Diz ağrısı:
Öne kayan ağırlık merkezi nedeniyle dizlere ilave yük biner. Bu da kendini önce dizlerde ağrı, sonra da ilerleyen zamanlarda kireçlenme (
kıkırdak kaplamanın aşınması) olarak gösterir.
Bel ağrısı:
Ağırlık merkezinin öne kayması belde ekstra kavislenmeye sebep olur. Kaslardaki bu aşırı gerginlik, omurgalar arası eklem ve disk dokusuna
gelen anormal basınç sonucu oluşur ve ağrı kaçınılmaz olur.
Nasır, çekiç parmak deformitesi ve tırnak batması ayakkabının şekli ile ortaya çıkar. Hallux valgus olarak adlandırılan, baş parmağın diğer parmakların altına doğru kayması ve iç tarak kemiğinde büyüme olarak karşımıza çıkan hastalıkta, sebep yanlış ayakkabı seçimi olmasa da, dar
ayakkabı modelleri ile hızlı bir ilerleme gösterir.
Günlük hayatta kullandığımız ayakkabı seçimi, yukarıda bahsettiğimiz sorunlar nedeniyle ne kadar önemliyse, özel aktivitelerde kullanacağımız
ayakkabıların seçimi çok daha önemlidir diyebiliriz. Özel aktivitelerde -spor, dans, vs - vücudumuzun belli kaslarına daha fazla yük biner. Özellikle
günlük hayattaki hareketlerimizde kullanmadığımız kaslar zorlanabilir. Bu amaçladır ki, koşu ayakkabıları, tenis ayakkabıları, basketbol ayakkabıları ve dans ayakkabılarının kendilerine has teknik özellikleri vardır. Koşu ayakkabıları, ayağın ön kısmına gelecek darbeleri karşılayacak şekilde,tenis ayakkabıları ise bileği destekleyip, ani dönüş ve duruşlara imkan verecek şekilde tasarlanır. Dans için ise, sadece dans etmek amacıyla
tasarlanmış iyi bir çift dans ayakkabısı edinmek şarttır. Peki iyi bir dans ayakkabısında ne gibi özellikler olmalı?
Her şeyden önce iyi bir dans ayakkabısı hafif olmalı. Kalın tabanlı, ağır ayakkabılar ile dans etmek, bacaklara aşırı yük bindirmek anlamına gelecektir.
Dans ayakkabıları esnek olmalıdır. Dans sırasında ayağımızla uyum içinde olmalı, ayağımızdan bağımsız bir eleman gibi ayak hareketlerini
kısıtlamamalıdır. Esnek olmayan ayakkabılar, ayak bağ ve eklemlerine aşırı yük bindirerek ağrıya neden olur. Çok önemli bir diğer özellik ise, dans sırasında yere uygulanan basınca karşılık verebilmeli. Böylelikle, bacaklardaki yükü hafifletmiş olacaktır. İyi bir dans ayakkabısının olmazsa olmazı ise, dengedir. Ani dönüşlerde, parmak ucunda yapılan hareketlerde veya daha basit dans adımlarında bile olsa, dansçı vücudun her an değişen ağırlık merkezini korumaya çalışırken, ona yardımcı olmalı, dengeyi bozmamalıdır.
Özellikle yüksek topuklu ayakkabılarda, yukarıda saydığımız sorunların ortaya çıkmaması açısından ve ayağın öne doğru gereğinden fazla kaymaması için topuk yerleşimi doğru olmalıdır. Dans türüne göre değişebilecek bir diğer özellik de bilekten kilitleme sistemi olmalı. Yani dans ayakkabılarıbilekten bağlanabilmelidir. Böylelikle, ayak öne doğru gitme eğiliminde olmayacak ve parmaklar daha rahat hareket edecektir.
Buraya kadar anlattıklarımız, bayan ayakkabılarına yönelikti. Erkek ayakkabılarında durum bu kadar endişe verici değil. Ayakkabıların topuk
yüksekliği, genelde bağcıklı ve yuvarlak burunlu olmaları ayak için çok daha iyi. Aynı şekilde dans ayakkabıları da topuk yükseklikleri en fazla
4- 5 cmcivarında olduklarından ve bağcıklı modellerden oluştuğundan, ayak sağlığı açısından sorun teşkil etmemekteler. Bayan dans ayakkabıları için belirttiğimiz denge, hafiflik, uygulanan basınca karşılık verebilme, esneklik, topuk yerleşimi, tabii ki erkek dans ayakkabıları için de geçerlidir.
Dans ayakkabıları mutlaka deneyerek alınmalı. Genelde günlük ayakkabı alırken yapılan hata sadece sağ ayağı deneyerek ayakkabıya karar
vermektir. Ancak, kişilerde iki ayağın boy ve eni aynı olmayabilir. Dans ayakkabılarınızı ayak numaranıza göre almak doğru değildir. Her firmanın numaralandırmasıfarklı olabileceği gibi, aynı firmanın modelleri arasında da numara farklılıkları olabilir.
Dans ayakkabınızı akşama doğru alın. Gün boyu ayaklarınıza yük bindiği için, akşam saatlerinde ayaklar şişer ve genişler. Dans sırasında da
ayakların farklı noktalarına basınç uygulanacak, ayaklar şişecektir. Yaşımız ilerledikçe ayak tabanlarında ortaya çıkan çökmeye bağlı olarak ayaklarımız uzar veya genişler. Bu durumda, ayak numaramızı belli zamanlarda kontrol etmemiz ve dans ayakkabımızı bu doğrultuda almamız daha
doğru olacaktır.
Dans ayakkabılarının yapısal özellikleri yanı sıra kullanılan malzemelerin kaliteli olması da çok önemlidir. Bunun yanı sır her
dans disiplininde farklı topuk yapısı ve materyali kullanılması önemlidir. Flamenko ayakkabılarında topuk tahta olmalıdır. Buna karşılık tango veya
latin dans ayakkabılarında veya standart salon danslarında kullanılan topuk materyalleri birbirinden farklıdır. Danstaki hareketlerin özellikleri, ayakkabı üretiminde materyali belirleyici en önemli özelliktir.
Zeynep Çetinkaya
Dans Dergisi 13.Sayı – Ocak 2007